Terapia psychodynamiczna: na czym polega i kiedy się ją stosuje?

Terapia psychodynamiczna, opierając się na badaniu nieświadomych procesów i wzorców zachowań wywodzących się z naszej przeszłości, otwiera przed nami możliwość głębokiej zmiany i rozwoju osobistego. W tym artykule przybliżę kluczowe aspekty metody, którą sam stosuję w czasie sesji, wyjaśnię, jak wygląda proces terapeutyczny, dla kogo jest najbardziej odpowiednia oraz jakie korzyści może przynieść jej stosowanie. 

Kluczowe założenia terapii psychodynamicznej

Terapia psychodynamiczna opiera się na założeniu, że nasze nieświadome procesy psychiczne kształtują nasze myśli, uczucia oraz zachowania. Sama terapia opiera się się na analizie doświadczeń z przeszłości, które wpływają na obecne funkcjonowanie jednostki. Terapeuci psychodynamiczni skupiają się na rozumieniu konfliktów wewnętrznych, które mogą być źródłem cierpienia psychicznego. W przeciwieństwie do terapii poznawczo-behawioralnej, która koncentruje się na zmianie negatywnych wzorców myślenia i zachowania, terapia psychodynamiczna dąży do zrozumienia i rozwiązania głęboko zakorzenionych, nieświadomych konfliktów.

Jak przebiega proces terapii psychodynamicznej?

Proces terapii psychodynamicznej rozpoczyna się od zbudowania relacji terapeutycznej, która jest fundamentem dla dalszej pracy i skuteczności kolejnych sesji. Terapeuta dąży do zrozumienia wewnętrznego świata pacjenta, jego doświadczeń i nieświadomych motywacji kierujących zachowaniem. W tym kontekście, ważne jest, aby pacjent czuł się bezpiecznie i zaufał terapeucie, co umożliwia otwarte dzielenie się myślami i uczuciami.

W trakcie terapii, analiza snów, wolnych skojarzeń oraz przejawów transferu staje się kluczowa. Pacjent jest zachęcany do mówienia o tym, co przychodzi mu do głowy, co pozwala na odkrywanie ukrytych znaczeń i nieświadomych konfliktów. Terapeuta pomaga w interpretacji tych doświadczeń, co umożliwia pacjentowi lepsze zrozumienie siebie i swoich reakcji.

Proces ten jest zazwyczaj podzielony na kilka etapów, które mogą obejmować:

1. Budowanie relacji – tworzenie przestrzeni terapeutycznej, w której pacjent może czuć się bezpiecznie.
2. Zrozumienie problemów – identyfikacja i analiza wzorców zachowań, myśli czy uczuć.
3. Praca z oporem i transferem – rozpoznawanie i omawianie oporów pacjenta wobec terapii oraz przejawów transferu uczuć pacjenta, które ten posiada wobec innych osób ze swojego życia, na terapeutę.
4. Integracja i wgląd – pomoc pacjentowi w zrozumieniu nieświadomych motywacji i integracji zdobytej wiedzy o sobie.

Dla kogo przeznaczona jest terapia psychodynamiczna?

Terapia psychodynamiczna okazuje się być skuteczną metodą wsparcia dla osób, które doświadczają różnorodnych trudności emocjonalnych i psychicznych. Jest szczególnie polecana dla osób, które:

1. Przechodzą przez głębokie kryzysy życiowe – takie jak utrata bliskiej osoby, rozwód czy poważne zmiany zawodowe, które generują silne napięcie emocjonalne.
2. Walczą z przewlekłym stresem – ciągłe napięcie i niepokój mogą być sygnałem głębszych problemów, z którymi terapia psychodynamiczna może pomóc się uporać.
3. Doświadczają zaburzeń lękowych lub depresyjnych – metoda ta pozwala na zrozumienie korzeni problemów, co jest pierwszym krokiem do ich przezwyciężenia.
4. Mają trudności w budowaniu i utrzymywaniu relacji – poprzez analizę wczesnych doświadczeń i ich wpływu na obecne interakcje, terapia pomaga w rozwijaniu zdrowszych wzorców relacyjnych.
5. Chcą lepiej zrozumieć siebie i swoje motywacje – głęboka introspekcja prowadzona w bezpiecznym środowisku terapeutycznym umożliwia odkrycie własnej tożsamości i potrzeb.

Co ciekawe, ten rodzaj terapii ma też zastosowanie przy osobach z rozpoznaną schizofrenią. W badaniu przeprowadzonym przez Anetę Krupę i Rafała Styła z Uniwersytetu Warszawskiego, autorzy wskazują, że aż 56% terapeutów w Polsce, który zajmują się pracą z takimi pacjentami stosuje terapię psychodynamiczną (badanie: https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/viewFile/43643/30005). 

Korzyści płynące z terapii psychodynamicznej

Doświadczenie uczestnictwa w terapii psychodynamicznej może przynieść głębokie zmiany w życiu emocjonalnym osoby. Jedną z najważniejszych korzyści jest zwiększona samoświadomość i zrozumienie własnych motywacji. Uczestnicy często odkrywają, jak nieświadome wzorce z przeszłości wpływają na ich obecne zachowania i relacje, co umożliwia im dokonywanie bardziej świadomych wyborów życiowych.

Wiele osób doświadcza również poprawy w relacjach interpersonalnych po zakończeniu terapii psychodynamicznej, kiedy lepiej rozumieją swoje reakcję np. na konflikty i potrafią kontrolować swoje emocje. Praca nad zrozumieniem siebie i swoich emocji leży u podstaw budowania głębszych i bardziej satysfakcjonujących związków z innymi – zarówno romantycznych, przyjacielskich jak i rodzinnych czy zawodowych. 

Różnice między terapią psychodynamiczną a innymi formami terapii

Wybór odpowiedniej metody terapii jest dla wielu osób dość problematyczny. Analizując różnorodność metod, terapia psychodynamiczna wyróżnia się unikalnym podejściem do analizy nieświadomych procesów, które kształtują nasze zachowania. W przeciwieństwie do terapii behawioralnych, skupiających się na zmianach konkretnych zachowań, ta forma terapii zagłębia się w korzenie emocjonalne problemów, oferując głębsze zrozumienie siebie. Przykładowo, w przypadku osoby zmagającej się z lękiem, terapia psychodynamiczna poszukiwałaby źródeł tego lęku w nieprzetworzonych konfliktach z przeszłości, podczas gdy terapia poznawczo-behawioralna skupiałaby się na strategiach radzenia sobie z lękiem w teraźniejszości.

W świetle badań nad skutecznością różnych metod terapeutycznych, studia przypadków pokazują, że terapia psychodynamiczna może prowadzić do długotrwałych zmian w funkcjonowaniu psychicznym. Na przykład, wspomniane badanie przeprowadzone na grupie osób cierpiących na schizofrenię wykazało, że ci, którzy przeszli terapię psychodynamiczną (choć nieco bardziej dostosowaną do specyfiki pracy z takimi schorzeniami), doświadczyli znaczącej poprawy w zakresie samopoczucia, które utrzymywały się długo po zakończeniu terapii. To odróżnia ją od krótkoterminowych terapii, takich jak terapia poznawczo-behawioralna, które mogą szybko przynieść ulgę w symptomach, ale nie zawsze adresują głębsze przyczyny problemów psychicznych. Interesującym aspektem, który odróżnia terapię psychodynamiczną od innych form terapii, jest jej elastyczność i adaptacja do indywidualnych potrzeb pacjenta. Terapeuci psychodynamiczni często pracują z pacjentami w dłuższej perspektywie, co pozwala na dogłębne zrozumienie psychodynamiki danej osoby i stopniowe wprowadzanie zmian. Ta metoda jest szczególnie wartościowa w leczeniu zaburzeń osobowości, gdzie potrzebna jest długofalowa praca nad wzorcami myślenia i zachowania.